Toonladder

We beginnen eerst bij de toonladder. Dit is een duidelijk vastgelegde opeenvolging van tonen of frequenties die in toonhoogte stijgen of dalen. De meest bekende is het octaaf dat bestaat uit acht tonen, waarbij de frequentie van de laatste toon dubbel zo hoog is als de eerste toon. De intervallen tussen elk van deze tonen zijn telkens gelijk (secunde tussen twee tonen, terts tussen drie tonen, ...).

Dit klinkt een beetje technisch, maar dat zijn eigenlijk gewoon de standaard do, re, mi ... tot de hoge do. Ben je nog niet helemaal vertrouwd met hoe een octaaf werkt, lees dan eerst deze blogpost.

Belangrijk om te onthouden is dat deze toonnamen bij een toonladder niet gekoppeld zijn aan specifieke (absolute) frequenties, maar relatief ten opzichte van elkaar moeten gezien worden. Je kan de 'do' (de eerste noot van het octaaf) dus op elke toonhoogte zingen of spelen.

De afstand tussen de noten blijft bij deze toonladder dezelfde voor elk octaaf, maar er bestaan ook andere toonladders, zoals in de microtonale toonsystemen.

Toonsoort

Een toonsoort bestaat uit zo'n toonladder en een toongeslacht (diatonisch, chromatisch, enharmonisch). De vaakst gebruikte is de meest 'strakke' vorm, de diatonische. Deze is verder opgedeeld in verschillende modi, waarvan de bekendste de Ionische (majeur) en de Eolische (mineur) kerktoonsoorten zijn.

Het verschil tussen die twee toonsoorten is dat de majeur toonsoort start op de C (do) en de mineur toonsoort start op de A (la). Daardoor is het interval tussen de eerste en de derde toon bij deze toonsoorten respectievelijk een grote terts en een kleine terts.

Door de toonsoort te bepalen ga je dus meer specifiek omschrijven hoe de verschillende noten van de toonladder zich tot elkaar verhouden o.b.v. de intervallen.

Het volledige overzicht van alle majeur en mineur toonladders helpt je om snel de toonsoorten te leren.

Daarnaast heb je nog de andere kerktoonsoorten en de meer speciale toonsoorten, zoals de zigeunertoonsoorten.

Toonaard

Wanneer je de toonsoort kent, weet je dus welke noten er allemaal in het muziekstuk kunnen voorkomen, maar welke toonhoogte je exact moet spelen of zingen is nog niet duidelijk.

Daarvoor heb je de toonaard nodig, want die zet de toonsoort op een absolute toon.

Met andere woorden: hier gaan we bepalen op welke toonhoogte je de 'do' precies moet spelen. En dat doen we met letternamen.

De do staat standaard gelijk aan de C. In België werken we altijd met de notennamen als absolute waarden, maar in heel wat andere landen (waar ze werken met letternamen) zijn de notennamen relatief en zou de C ook voor de sol kunnen staan. Kijk dus altijd goed naar de voortekening om verwarring te voorkomen.

De toonaard Cm is de diatonische toonladder in mineur op toon C.